کد مطلب:2749 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:323
نام و عنوان علم
این علم بر خلاف سایر علوم اسلامی از یك نام مشخص و منحصر به فرد برخوردار نیست و در طول سده های گذشته عناوین مختلفی را برای این علم به كار برده اند. اما در مجموع معروفترین تعبیر، یكی فرق و مذاهب و دیگری ملل و نحل بوده است .
از لحاظ لغوی ، فرق ، جمع فرقه به معنای گروهی از مردم است . مذاهب ، جمع مذهب به معنای راءی و عقیده می باشد. ملل ، جمع ملة به معنای دین و شریعت است و بالاخره نحل ، جمع نحلة و به معنای ادعا به كار می رود.(1)
هر چند تعبیر ((فرق و مذاهب )) و نیز ((ملل و نحل )) در اصطلاح گاه به جای یكدیگر به كار می رود اما چنین می نماید كه اكثرا از عنوان دوم در معنایی عامتر و شاملتر استفاده می شود. ((ملل و نحل )) معمولا به معنای گرایشهای مختلف فكری و اعتقادی در ادیان و نیز پیروان آنها به كار می رود، در نتیجه شامل فرق و مذاهب اسلامی و غیر اسلامی می شود. اما از ((فرق و مذاهب )) خصوص فرق و مذاهب اسلامی قصد می شود. به هر حال در این كتاب این تعابیر به یك معنا یعنی فرق و مذاهب اعتقادی دین اسلام به كار می رود.
در هر دین و آیین معمولا پس از رحلت پیامبر یا بنیان گذار دین ، در میان پیروانش اختلافاتی رخ می دهد و این اختلافها گاه به قدری عمیق است كه باعث پیدایش مذاهب و مكاتب مختلف می گردد و پیروان دین را. گروههای متعدد تقسیم می كند. این اختلافها می تواند در موضوعات مختلفی چون موضوعات سیاسی ، فقهی ، اخلاقی ، و اعتقادی باشد. معمولا مهمترین و شدیدترین اختلافها، اختلافهای اعتقادی و كلامی است ؛ از این رو، در این كتاب تنها به فرق و مذاهبی پرداخته می شود كه منشاء پیدایش آنها آرای خاص اعتقادی و كلامی بوده است .
اما درباره پسوند ((اسلامی )) در عنوان ((فرق و مذاهب اسلامی )) باید گفت كه وقتی یك مذهب را با این عنوان توصیف می كنیم منظور این نیست كه تمام مطالب آن مذهب منطبق بر اسلام یا مستقیما برگرفته از متون اسلامی است ، بلكه منظور این است كه آن مكتب در حوزه تفكر اسلامی رشد و پرورش یافته است و آرای آن غالبا با استناد به منابع اسلامی طرح شده است ، هر چند ممكن است در نحوه استناد و استنباط از متون دینی اشتباهاتی رخ داده باشد یا حتی اساسا انحرافی از مبانی دینی به شمار آید.
از لحاظ لغوی ، فرق ، جمع فرقه به معنای گروهی از مردم است . مذاهب ، جمع مذهب به معنای راءی و عقیده می باشد. ملل ، جمع ملة به معنای دین و شریعت است و بالاخره نحل ، جمع نحلة و به معنای ادعا به كار می رود.(1)
هر چند تعبیر ((فرق و مذاهب )) و نیز ((ملل و نحل )) در اصطلاح گاه به جای یكدیگر به كار می رود اما چنین می نماید كه اكثرا از عنوان دوم در معنایی عامتر و شاملتر استفاده می شود. ((ملل و نحل )) معمولا به معنای گرایشهای مختلف فكری و اعتقادی در ادیان و نیز پیروان آنها به كار می رود، در نتیجه شامل فرق و مذاهب اسلامی و غیر اسلامی می شود. اما از ((فرق و مذاهب )) خصوص فرق و مذاهب اسلامی قصد می شود. به هر حال در این كتاب این تعابیر به یك معنا یعنی فرق و مذاهب اعتقادی دین اسلام به كار می رود.
در هر دین و آیین معمولا پس از رحلت پیامبر یا بنیان گذار دین ، در میان پیروانش اختلافاتی رخ می دهد و این اختلافها گاه به قدری عمیق است كه باعث پیدایش مذاهب و مكاتب مختلف می گردد و پیروان دین را. گروههای متعدد تقسیم می كند. این اختلافها می تواند در موضوعات مختلفی چون موضوعات سیاسی ، فقهی ، اخلاقی ، و اعتقادی باشد. معمولا مهمترین و شدیدترین اختلافها، اختلافهای اعتقادی و كلامی است ؛ از این رو، در این كتاب تنها به فرق و مذاهبی پرداخته می شود كه منشاء پیدایش آنها آرای خاص اعتقادی و كلامی بوده است .
اما درباره پسوند ((اسلامی )) در عنوان ((فرق و مذاهب اسلامی )) باید گفت كه وقتی یك مذهب را با این عنوان توصیف می كنیم منظور این نیست كه تمام مطالب آن مذهب منطبق بر اسلام یا مستقیما برگرفته از متون اسلامی است ، بلكه منظور این است كه آن مكتب در حوزه تفكر اسلامی رشد و پرورش یافته است و آرای آن غالبا با استناد به منابع اسلامی طرح شده است ، هر چند ممكن است در نحوه استناد و استنباط از متون دینی اشتباهاتی رخ داده باشد یا حتی اساسا انحرافی از مبانی دینی به شمار آید.